BAKTERIJE, NAŠI NAJBOLJI (NE)PRIJATELJI

Iako su najčešće viđene kao štetni organizmi i uzročnici mnogih bolesti, bakterije prisutne u našem organizmu imaju kompleksnu ulogu. Digestivni sistem odraslog čoveka sadrži više od 4000 vrsta bakterija, a njihova ukupna težina iznosi oko 2kg.

U periodu razvoja i rasta u materici, beba raste u sterilnim uslovima, bez prisustva mikroba. Sa vaginalnim i crevnim bakterijama majke, novorođenče se sreće tokom porođaja prolaskom kroz vaginalni kanal pri dolasku na svet, dok deca rođena carskim rezom bivaju izložena bakterijama prisutnim u operacionom bloku. U prvom slučaju kolonizacija organizma novorođenčeta bakterijama je direktna i raznovrsna što predstavlja prednost u prevenciji određenih bolesti: astme, alergije, ekcema, Kronove bolesti. Majka koja doji, prenosi bebi jedan deo svojih kožnih bakterija i jedan deo bakterija crevnog porekla koje se nalaze u majčinom mleku. Ove bakterije štite novorođenče od nekrotičnog enterokolitisa, bolesti sa teškim posledicama. Upotreba mleka u prahu dovodi do kolonizacije dečjeg organizma bakterijama prisutnim u vodi, na koži i u kući. Brojne studije su pokazale da porođaj vaginalnim putem i dojenje povećevaju prisustvo bakterija iz grupe Bifidobacterium koje povoljno deluju na razvoj creva i imuniteta deteta. Crevna flora se razvija do treće godine pod uticajem kontakta sa hranom, životinjama i antibioticima. Najzad, imuni sistem deteta konačno odabira bakterije sa kojima će nadalje živeti u simbiozi.

Imajući u vidu da su za razvoj crevne flore presudne prve godine života, ova faza je od velikog značaja. Određeni zaštitni, higijenski postupci (upotreba antibiotika, porođaj carskim rezom, preterana higijena) koji u većini slučajeva donose prednosti (kao što je smanjenje smrtnosti kod dece), mogu štetno uticati na crevnu floru. U slučaju potrebe, razvoj crevne flore može biti podržan upotrebom probiotika.

Sastav crevne flore je prilično stabilan kod iste jedinke tokom najvećeg dela života. Promene mogu nastati pod uticajem bolesti, upotrebe antibiotika i promene ishrane. Između pojedinaca postoji velika varijabilnost vrsta crevnh bakterija uz mnogo sličnosti između članova iste porodice.

On najmlađeg uzrasta korisne bakterije crevne flora odgovorne su za dobro funkcionisanje našeg imuniteta stvarajući barijeru protiv patogenih eksternih bakterija i regulisanje nivoa inflamacije u organizmu kako bi imuni odgovor bio adekvatan. Crevne bakterije aktivo učestvuju u apsorpciji hranljivih materija i razlažu kompleksne ugljene hidrate (vlakna) – ovaj proces se ne može obaviti bez njihove pomoći. Takođe, učestvuju u oslobađanju određenih neurotransmitera i interakciji sa određenim hormonima. One sitetišu vitamine (K i B12) i proizvode masne kiseline ključne za osećaj sitosti.

Veze između sastava crevne flore i određenih bolesti su u žiži interesovanja brojnih istraživača već čitavo stoleće. Jedan od pionira istraživanja u ovoj oblasti bio je i Dr. Edvard Bah (Dr.Edward Bach). Pre nego što je svoja istraživanja posvetio cvetnim esencijama, brojnim analizama ustanovio je da je sadržaj crevne flore specifičan za svakog pojedinca, i da od njega zavise i ponašanje i predispozicije za razvoj određenih bolesti. Sadržaj crevne flore koristio je za pripremu homeopatskih preparata – Bahovih nozoda koje su dvadesetih godina prošlog veka imale velikog uspeha u lečenju pacijenata.

U današnje vreme, sve je više studija koje potvrđuju pretpostavku da određene bolesti mogu biti povezane sa poremećajima crevne flore. Hronične inflamatorne bolesti creva ili disajnih organa (kao Kronova bolest ili astma) alergije, ekcem, intolerancija na određene namirnice, osetljivost na infekcije, depresija, poremećaji spavanja, problemi sa pamćenjem ili telesnom težinom su samo neki od primera.

Uticaj crevne flore na ponašanje

Poznato je da su creva okružena gustom mrežom neurona povezanih sa mozgom tako da se crevni nervni sistem često naziva i „drugim mozgom“. Sasvim je logična pretpostavka da sadržaj crevne flore može uticati na ponašanje, što je i potvrđeno u laboratorijskim uslovima. Ogled je izveden na dve grupe laboratorijskih pacova: prvu grupu činile su životinje odgajane u sterilnim uslovima, čiji je digestivni sistem bio bez bakterija, dok su drugu grupu činile životinje odgajene na slobodi koje su razvile normarnu crevni floru. U identičnim situacijama, ove dve grupe su različito reagovale. Životinje iz prve grupe su bile sklone rizičnom ponašanju, dok su se životinje iz druge grupe ponašale mnogo obazrivije, kao da ih je prisustvo bakterija štitilo od izlaganja prevelikom riziku u slučaju opasnosti.

Ono što je izazvalo još veće iznenađenje je promena ponašanja pacova posle transplantacije crevne flore: u ogledu su korišćene dve grupe životinja – u prvoj grupi su bili pacovi sa izraženom agresivnošću, a u drugoj izrazito poslušni. Presađivanjem crevne flore poslušnih pacova agresivnim, nivo agresivnosti je drastično opao; dok je u suprotnom ogledu, nivo agresivnosti poslušnih pacova veoma porastao pošto im je presađena crevna flora agresivnih pacova.

Studije izvedene na laboratorijskim životinjama pokazale su različite reakcije na stres i predispoziciju za razvoj anksioznosti zavisno od sadržaja crevne flore: životinje odgajene u sterilnim uslovima bile su značajno osetljivije od onih sa normalno razvijenom crevnom florom. Nivo anksioznosti i kvalitet odgovora na stres korigovani su dodatkom sojeva Lactobacillus i Bifidobacterium. Nedavno su studije pokazale da ove bakterije pozitivno utiču na depresivna stanja kod miševa, povećavajući sadržaj triptofana (prekursora serotonina).

Iako još uvek nije poznato na koji način crevna flora utiče na ponašanje, postoji mogućnost da crevne bakterije utiču na karakter. Kanadski istraživači su, ogledom u kome su laboratorijski miševi mesec dana dobijali uz hranu probiotik koji je sadržao samo jednu vrstu bakterija, pokazali da je došlo do značajnog smanjenja anksioznosti. Posle ovakvog tretmana, došlo je do modifikacija centralnog nervnog sistema i receptora GABA.

Utiče li sadržaj crevne flore na gojaznost?

Studija izvedena 2004 na Univerzitetu u Vašingtonu ukazala je na veliku verovatnoću uticaja sadržaja crevne flore na razvoj gojaznosti. Laboratorijski miševi uzgojeni u sterilnim uslovima i sa odsustvom crevne flore, bili su mršaviji od miševa sa normalnom crevnom florom uprkos istom unosu kalorija. Isti tim istraživača uspeo je da poveća težinu mršavih miševa tako što im je presađena crevna flora gojaznih, čime je pokazano da crevne bakterije imaju značajnu ulogu u formiranju masnih naslaga.

Danas je poznato da je sadržaj crevne flore gojaznih osoba drugačiji od sadržaja osoba sa normalnom telesnom težinom.

Imajući u vidu da (iako tokom najvećeg dela života stabilan) sadržaj crevne flore nije nepromenjiv, da je podložan modifikaciji zavisno od unosa različitih namirnica, antibiotika, probiotika i prebiotika, logično je da se promenom ishrane mnogo toga može učiniti. Promena u unosu namirnica, sa povećanim unosom vlakana (ili prebiotika), svakako podstiče promenu u razvoju određenih sojeva crevnih bakterija i ova promena traje sve dok traje i promenjen režim ishrane.

Aktivni sastojci prisutni u lekovitom bilju takođe imaju uticaja na sadržaj crevne flore. Stoga je lekovito bilje, uneto u vidu čajeva, kapi ili složenijih preparata nezamenjivo u održanju zdravlja i uspostavljanju ravnoteže kod poremećaja fizioloških procesa organizma.